.: DERLEME
Toplum Ruh Sağlığı Modelleri: Dünyada ve Türkiye'deki Mevcut Durum
Community Mental Health Models in the World and the Current Situation in Turkey
Turkiye Klinikleri J Intern Med. 2020;5(1):34-41
doi: 10.5336/intermed.2019-70877
Makale Dili: TR
Tam Metin
Ücretsiz Erişim
ÖZET
Toplum ruh sağlığı hizmetleri, ruhsal sorunu olan bireylerin topluma kazandırılmaları, ruhsal problemlerinin üstesinden gelebilmeleri, rehabilite edilmeleri, kaybettikleri toplumsal rol ve yeterliliklerini yeniden kazanmaları amacıyla yürütülen bütün hizmetleri kapsamaktadır. Ruhsal sorunu olan bireylere etkileşimde bulunduğu çevrede sunulan ve 3 basamaktan oluşan koruyucu, tedavi ve rehabilite edici her hizmet toplum ruh sağlığı kapsamında ele alınmaktadır. Ruh sağlığı hizmetlerinin sunum modelleri zaman içinde ihtiyaçların değişmesi, sağaltımın gerçekleşmesi, toplumun ruhsal sorunu olan bireylere olan bakış açısının değişmesi ile beraber yön değiştirmiştir. Bu doğrultuda, genel olarak ruh sağlığı hizmetlerinin sunum modelleri; hastane temelli model, toplum temelli model ve toplum-hastane denge modeli olmak üzere temelde 3 kategoriye ayrılmaktadır. Dünyada pek çok ülkede ve ülkemiz genelinde uzun yıllar hastane temelli model uygulanmış olup; günümüzde bu model yeterliliğini kaybetmiş, eksiklikleri ile eleştiri konusu olmuş, yerini toplum temelli model ve toplum-hastane denge modeline bırakmıştır. Toplum temelli model ise tıbbi müdahalenin eksik kalması nedeni ile uzaklaşılan bir model hâline gelmiş, sonraki yıllarda yerini toplum-hastane denge modeline bırakmıştır. Ağır ruh sağlığı hastalarının tedavisi ve bakımı konusunda toplum-hastane denge modeli geliştirilmiş olup, dikkat edilmesi gereken hususlar ise sunulan hizmetlerin yaşanılan çevreye yakın olması, hastane yatış sürelerinin mümkün olduğu kadar azaltılması ve ruh sağlığına ayrılan bütçenin hastaneler yerine toplum temelli hizmetlere aktarılmasıdır. Türkiye'de toplum temelli model uygulanmaktadır. Fakat ülkemizdeki ruh sağlığı uygulamaları toplum-hastane denge modelini uygulamaya daha yatkın olmasına rağmen henüz aktif hâle gelememiştir. Bu bağlamda, modele yönelik girişimlerin planlanması ve uygulanması ruh sağlı hizmetlerinin sunumunda hastaların topluma kazandırılmalarını önemli ölçüde artıracaktır.
Anahtar Kelimeler: Toplum ruh sağlığı; ruh sağlığı modelleri; toplum ruh sağlığı hizmetleri
Toplum ruh sağlığı hizmetleri, ruhsal sorunu olan bireylerin topluma kazandırılmaları, ruhsal problemlerinin üstesinden gelebilmeleri, rehabilite edilmeleri, kaybettikleri toplumsal rol ve yeterliliklerini yeniden kazanmaları amacıyla yürütülen bütün hizmetleri kapsamaktadır. Ruhsal sorunu olan bireylere etkileşimde bulunduğu çevrede sunulan ve 3 basamaktan oluşan koruyucu, tedavi ve rehabilite edici her hizmet toplum ruh sağlığı kapsamında ele alınmaktadır. Ruh sağlığı hizmetlerinin sunum modelleri zaman içinde ihtiyaçların değişmesi, sağaltımın gerçekleşmesi, toplumun ruhsal sorunu olan bireylere olan bakış açısının değişmesi ile beraber yön değiştirmiştir. Bu doğrultuda, genel olarak ruh sağlığı hizmetlerinin sunum modelleri; hastane temelli model, toplum temelli model ve toplum-hastane denge modeli olmak üzere temelde 3 kategoriye ayrılmaktadır. Dünyada pek çok ülkede ve ülkemiz genelinde uzun yıllar hastane temelli model uygulanmış olup; günümüzde bu model yeterliliğini kaybetmiş, eksiklikleri ile eleştiri konusu olmuş, yerini toplum temelli model ve toplum-hastane denge modeline bırakmıştır. Toplum temelli model ise tıbbi müdahalenin eksik kalması nedeni ile uzaklaşılan bir model hâline gelmiş, sonraki yıllarda yerini toplum-hastane denge modeline bırakmıştır. Ağır ruh sağlığı hastalarının tedavisi ve bakımı konusunda toplum-hastane denge modeli geliştirilmiş olup, dikkat edilmesi gereken hususlar ise sunulan hizmetlerin yaşanılan çevreye yakın olması, hastane yatış sürelerinin mümkün olduğu kadar azaltılması ve ruh sağlığına ayrılan bütçenin hastaneler yerine toplum temelli hizmetlere aktarılmasıdır. Türkiye'de toplum temelli model uygulanmaktadır. Fakat ülkemizdeki ruh sağlığı uygulamaları toplum-hastane denge modelini uygulamaya daha yatkın olmasına rağmen henüz aktif hâle gelememiştir. Bu bağlamda, modele yönelik girişimlerin planlanması ve uygulanması ruh sağlı hizmetlerinin sunumunda hastaların topluma kazandırılmalarını önemli ölçüde artıracaktır.
Anahtar Kelimeler: Toplum ruh sağlığı; ruh sağlığı modelleri; toplum ruh sağlığı hizmetleri
ABSTRACT
Community mental health services comprise all the services which are conducted for the purpose of reintroducing the individual with mental problems into society, enabling them to overcome their mental problems, rehabilitating them, and enabling them to regain their social roles and capabilities they have lost. Each service which is provided for the individuals with mental problems in the environment they interact with and which consists of three steps including protective, treatment and rehabilitating steps is examined as part of the community mental health. Providing models of mental health services have changed tack along with the change in the needs, in realization of healing, and in the perspective of the society towards the individuals with mental health problems. Accordingly, the mental health service providing models are generally assigned to three main categories including the hospital-based model, the communitybased model, and the community-hospital balance model. While it has been applied the hospital-based model for many years both in many countries and in our country in general, today this model has lost its efficiency, its deficiencies has been criticized, and has given its place to the community-based model and the community-hospital balance model. The community-based model has become a shunned model and has given its place to the community-hospital balance model in following years because of that the medical intervention has remained incapable. While it was developed the community-hospital balance model with respect to the treatment and care of seriously mental health patients, the points to take into consideration are that the services provided should be close to the living environment, the hospitalization durations should be reduced as much as possible, and the budgets allocated for mental health should be transferred to the community- based services instead of the hospitals. In Turkey, it has been applying the community-based model. However, although the mental health practices in our country are more inclined to apply the society- hospital balance model, it has not become active yet. In this context, the planning and application of initiatives towards this model will increase the deinstitutionalization of the patients in providing mental health services.
Keywords: Community mental health; mental health models; community mental health services
Community mental health services comprise all the services which are conducted for the purpose of reintroducing the individual with mental problems into society, enabling them to overcome their mental problems, rehabilitating them, and enabling them to regain their social roles and capabilities they have lost. Each service which is provided for the individuals with mental problems in the environment they interact with and which consists of three steps including protective, treatment and rehabilitating steps is examined as part of the community mental health. Providing models of mental health services have changed tack along with the change in the needs, in realization of healing, and in the perspective of the society towards the individuals with mental health problems. Accordingly, the mental health service providing models are generally assigned to three main categories including the hospital-based model, the communitybased model, and the community-hospital balance model. While it has been applied the hospital-based model for many years both in many countries and in our country in general, today this model has lost its efficiency, its deficiencies has been criticized, and has given its place to the community-based model and the community-hospital balance model. The community-based model has become a shunned model and has given its place to the community-hospital balance model in following years because of that the medical intervention has remained incapable. While it was developed the community-hospital balance model with respect to the treatment and care of seriously mental health patients, the points to take into consideration are that the services provided should be close to the living environment, the hospitalization durations should be reduced as much as possible, and the budgets allocated for mental health should be transferred to the community- based services instead of the hospitals. In Turkey, it has been applying the community-based model. However, although the mental health practices in our country are more inclined to apply the society- hospital balance model, it has not become active yet. In this context, the planning and application of initiatives towards this model will increase the deinstitutionalization of the patients in providing mental health services.
Keywords: Community mental health; mental health models; community mental health services
REFERANSLAR:
- Songur C, Saylavcı E, Kıran Ş. [A comparative examination of mental health services on Europe and Turkey]. Soc Sci Stud J. 2017;3(4):276-89.
- T.C. Sağlık Bakanlığı. Ulusal Ruh Sağlığı Eylem Planı (2011-2023). Sağlık Bakanlığı Yayın No: 847. Ankara: Sağlık Bakanlığı; 2011. p.105.
- Alataş G, Karaoğlan A, Arslan M, Yanık M. [Community-based mental health model and project the community mental health centers in Turkey]. Archives of Neuropsychiatry. 2009;46:25-9.
- Ritter LA, Lampkin SM. Community Mental Health. 1st ed. USA: Jones & Bartlett Learning; 2012. p.9.
- Öztürk O, Uluşahin A. Ruh Sağlığı ve Bozuklukları II. 11. Baskı. Ankara: Nobel Tıp Kitapevi; 2011. p.1010.
- Uçanay Sönmez E. Şizofreni hastalarında dönerkapı fenomeni değişkenlerinin incelenmesi. İstanbul: T.C. Sağlık Bakanlığı Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi; 2008.
- Yanık M. Türkiye Ruh Sağlığı Sistemi Üzerine Değerlendirme ve Öneriler Ruh Sağlığı Eylem Planı Önerisi. İstanbul: RCHP; 2007. p.29.
- Akarçay D. Türkiye'de yürütülen ruh sağlığı hizmetleri politikalarının değerlendirilmesi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi; 2013.
- World Health Organization (WHO). Policies and Practices for Mental Health in Europe; Meeting the Challenges. Denmark: WHO; 2008. p.187.
- Arslantaş H. Toplum ruh sağlığında etik konular. Ünsal Barlas G, editör. Toplum Ruh Sağlığı Hemşireliği. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2018. p.20-8.
- T.C. Sağlık Bakanlığı Kamu Hastaneleri Genel Müdürlüğü. Kamu Hastaneleri İstatistik Raporu 2017. Ankara: Sağlık Bakanlığı; 2018. p.248.
- Bağ B, Ekinci M. [Examining of attitudes towards mentally ill people in a sample health professionals working]. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 2005;3(11):107-27.
- Karaoğlan A, Redlich C, Yatman E, Akçay E, Lazeri L, Muijen M, et al. Toplum Ruh Sağlığı Merkezleri İçin Çalışma Rehberi. İstanbul: TRSM Çalışma Rehberi. p.24. [Internet]. [cited 2019 Feb 1]. Available from: http://www.istanbulsaglik.gov.tr/w/sb/tedk/pdf/TRSM_rehber.pdf.
- Thornicroft G, Alem A, Drake RE, Ito H, Mari J, McGeorge P, et al. World Psychiatric Association. Community Mental Health: Putting Policy İnto Practice Globally. 1st ed. İngiltere: Wiley-Blackwell; 2011. p.248. [Crossref]
- Arieti S. Eti A, çeviri editörü. Bir Şizofreni Anlamak (Aile ve Arkadaşlar İçin Rehber). 2. Baskı. İstanbul: Doruk Yayınları; 2008. p.210.
- de Girolamo G, Bassi M, Neri G, Ruggeri M, Santone G, Picardi A. The current state of mental health care in Italy: problems, perspectives, and lessons to learn. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci. 2007;257(2):83-91. [Crossref] [PubMed]
- Burti L. Italian psychiatric reform 20 plus years after. Acta Psychiatr Scand Suppl. 2001;(410):41-6. [Crossref] [PubMed]
- European Commission. Mental health Systems in the European Union Member States, Status of Mental Health in Populations and Benefits to be Expected from Investments into Mental Health; 2013. p.585.
- World Health Organization (WHO). Mental Health Atlas 2011. Italy: WHO Press; 2011. p.82.
- World Health Organization (WHO). Mental Health Atlas 2017. Switzerland: WHO Press; 2018. p.60.
- Ulaş H. [Psychiatric Services in Western European countries and Turkey]. Türkiye Psikiyatr Derneği Bülteni. 2008;11(2):2-12.
- T.C. Sağlık Bakanlığı. 2020 Yılı Bütçe Sunumu; 2019. p.181.
- Soygür H. [Community mental health services: quo vadis?]. Arch Neuropsychiatr. 2016;53:1-3. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Saxena S, Sharan P, Saraceno B. Budget and financing of mental health services: baseline information on 89 countries from WHO's project atlas. J Ment Health Policy Econ. 2003;6(3):135-43.
.: İşlem Listesi